DUYGULARINLAMI - AKLINLAMI KARAR VERiYORSUN
Giriş
BMQ Master Class Uzmanı Mehtap Tasci
------------------------------------------------------------------------------------------------
Yasamimizda, aldigimiz kararlara baktigimizda , sanki o kararlari bir baskasi tarafindan alinmis gibi hissederiz.
Zamanla gecirdigimiz evreler veya büyüdügümüz ortam( Aile,Arkadas, idol olarak kabul ettigimiz kisiler) ve cevresel faktörler etkiler.
Karar vermek hayatın kritik bir parçasıdır, ancak çoğu insan öyle ya da böyle karar vermekte zorlanır.
En kritik en önemli zamanlarda da aldigimiz kararlarin, ne kadarini duygularimizla yada ne kadarini bilincli halimiz( mantigimizla) aliyoruz.
Duygularimiz karar vermede ne kadar etkili
Duygular ve Duygusal Durum: Duygusal durumlarımız, karar verme sürecinde önemli bir rol oynar. Duygusal olarak etkili durumlar, kararları olumlu veya olumsuz yönde etkileyebilir.
Duygular, kararların ayrılmaz bir parçasıdır.
Duygular, nasıl yaşadığımız ve başkalarıyla nasıl etkileşim kurduğumuz üzerinde güçlü ve baskın bir etki oluşturur. Yaptığımız seçimler, yaptığımız eylemler ve sahip olduğumuz algılar, her an yaşadığımız duygulardan etkilenir. Duygular kişiliğimizin büyük bir parçasıdır ve her duygu için duygusal bir tetikleyici vardır.
Kararlar üzerinde duyguların etkisi, sanıldığından çok daha derinlere iner. Beyinlerinin sadece duygusal bölümü zarar görmüş kişiler üzerinde yapılan incelemeler sonucunda, bu gibi kişilerin en basit konularda dahi, karar alamadıkları ortaya çıkmıştır.
Bunun nedeni, yeni kararlarda, eski kararların duygusal sonuçları ve bu anıların bilgilerinden yararlanılmasıdır.Duygular olmadan karar verme yeteneğiniz bozulur.
Bilincli aldigimiz kararlar
İnsan beyninin iki tarafı vardır - düşünme tarafı ve hissetme tarafı. Düşünen beyin yavaştır, mantıklıdır ve objektif olmaya çalışır.
Belirli bir karar yoluyla kasıtlı, metodik ve mantıksal olarak sebepler sunar. Hisseden beyin, daha dürtüsel, duygusal, içgüdüsel ve bazen bilinçsizdir. Mantık, bilinçli zihnin dili iken duygu, bilinçsiz zihnin dilidir.
Duygu genellikle kararlarınızı belirlediğinden, mantık, davranış modelini değiştirmek için etkili bir arac degildir. Akılcı rehberlik olmaksızın dürtüsel kararlar ve seçimler çok fazla kör nokta yaratabilir.
İnsan beyni karar vermek konusunda kişiyi yanıltiyor.
Yapilan arastirmalara bakilinca ,arastirmacilar su ortak konuda birlesiyor,
bilincalti karar veriyor ,akil bahane üretiyor.
BEYNiMiZiN KARAR VERME MEKANiZMASI
Beyincik, dil ve ruh halinin işlenmesinin yanı sıra dikkat, korku, zevk veya ödüllere verilen tepkiler de dahil olmak üzere kişinin karar verme, bilişsel, duygusal ve zihinsel işlevini kontrol eder.
Diğer adı küçük beyin olan beyincik, beyin sapının üst kısmının arkasında yer alan, duyusal girdileri kas tepkileriyle koordine eden beyin bölgesidir. Vücudun denge organlarından biri olan ve kas kontrolünü sağlayan beyincik, motor hareketlerinin sağlıklı bir şekilde gerçekleşmesi için hayati bir organ olarak da kabul edilir.
Motor öğrenme sürecine katkı verir.Kişi yeni beceri edinmek istediğinde pratik yaparak bu süreci gerçekleştirir. Bu süreçte beyincik devreye girer ve kişinin motor sürecinde kritik bir rol oynar.Karar verme, bilişsel ve zihinsel işlevi kontrol eder.
Duygusal Yüklü Kararlar: Amigdala, duygusal yüklü deneyimlerin karar verme süreçlerine olan etkisini önemli ölçüde belirler. Örneğin, korku veya öfke gibi yoğun duygusal tepkiler, amigdala aktivasyonunu artırabilir ve bu da bireyin daha güvenli veya daha savunmacı kararlar almasına neden olabilir. Amigdala, duygusal deneyimlerin hızla işlenmesi ve bu deneyimlerin karar verme süreçlerine entegre edilmesi açısından önemlidir.
DUYGU DURUMU VE KARAR VERME
1970'lerde psikolog Paul Ekman , tüm insan kültürlerinde evrensel olarak deneyimlendiğini öne sürdüğü altı temel duyguyu tanımladı.
Araştırmalar , mutluluk, rahatlık, memnuniyet ve zevk gibi olumlu duyguların karar vermemize yardımcı olduğunu, daha geniş bir seçenek setini değerlendirmemize ve daha hızlı karar vermemize izin verdiğini gösteriyor. Harvard araştırması , bir olayın tetiklediği duyguların başka bir ilgisiz durumu etkilemesinin mümkün olduğunu da gösteriyor.
Öfkeli iken sadece ilkel beynimiz çalışır. Beynimizin karar verme, problem çözme, doğruyu yanlışı ayırt edebilme ile ilgili sorumlu olan kısımları çalışmaz.
Mükemmeliyetçilik gibi belli kişilik özellikleri kararsızlıkla ilişkilidir ve bazı insanlar ise genel olarak doğuştan kararsızdır.
Belirsizlik ve müsait seçeneklerin çokluğu,fırsatı kaçırma korkusuda yanlis karar almaya itebilir.
önyargilarimizda dogru olmayan kararlar almamizi saglar.
Martin Seligman göre;
Öğrenilmiş çaresizlik deneyinde,kişinin göstermiş olduğu çabaların sonuca ulaşmaması durumunda, sonucu değiştiremeyeceğine karşı oluşan inanç ile gelen bir ruh hali durumudur. Kişi eğer çok sayıda başarısızlık yaşadıysa; tekrar denese de nasıl olsa olayların kontrolünün kendisinde olmadığını ve başarıya ulaşamayacağını düşünerek adım atmaz,kararlar alamaz.
NASIL KARAR ALMALIYIZ?
İçgüdünüzü kullanın mutlaka.
Karar vermeniz için ideal bir ortam oluşturun. Bunu karar verme sürecinin herhangi bir noktasında çeşitli yollarla yapabilirsiniz.
Kararinin altinda yatan nedenleri iyi tesbit et.
Kendinize seçiminizin mükemmel olmasına gerek olmadığını hatırlatın.
Kararsızlığın kusurlu bir karardan daha kötü olabileceğini unutmayın ve kendinize karar vermemenin de başlı başına bir karar olduğunu hatırlatın.
------------------------------------------------------------------------------------------------
Kararlarimiz ; kisiligimiz ,hayati yorumlayisimizin , deger yargilarimizin ,gecmis tecrübelerimizin aynasidir.
İnsanlar hayatlarında belirdikleri amaçlarına ulaşmak için devamlı olarak seçim işlevi ile karşılaşırlar. Bu seçim işlevi bir karar verme durumudur.
Duygularimizdan bagimsiz karar vermemizin de mümkün olmadigini anlamis oluyoruz.
------------------------------------------------------------------------------------------------
-KAYNAKLARIM
https://evrimagaci.org/nasil-karar-verilir-kararsiz-kaldiginiz-secim-yapamadiginiz-zamanlar-icin-ve-daha-iyi-kararlar-vermek-isteyenler-icin-bir-rehber-11138
https://medium.com/t%C3%BCrkiye/amigdala-karar-verme-s%C3%BCre%C3%A7lerini-etkileyen-beyin-b%C3%B6lgesi-48e3023052ca
http://danismanatolyesi.com/evrensel-duygular/
https://www.cengizsoykok.com/2020/12/beynin-duygusal-mantksal-karar-alma.html
https://www.memorial.com.tr/saglik-rehberi/beyincik
